Fransızca Kelimeler: Fransız Pastalarının Gizli Tarihi

Fransız mutfağının dünya gastronomi mirasına kazandırdığı pek çok yemek olduğunu, dünyanın en sofistike mutfaklarından biri olduğunu bilmeyen yok. Fransız tatları da Fransız dili gibi ağdalı ve detaylı tariflere sahip elbette!

Peki ya yemeklerden sonar yenen Fransız tatlıları? Belki her köşe başında Fransız lokantası bulamazsınız ama kalburüstü her pastanede Fransız tatlılarından en az birkaç tanesiyle karşılaşacağınız kesin. Peki Fransa’dan dünyaya yayılan lezzet şöleni tatlılar nereden geliyor? Fransız pastacılık sanatının hikayeleri arasında bir gezintiye çıkalım öyleyse..

Croissant – Kruvasan

Her sabah fransızların köşe başındaki fırında veya pastanede güne croissant ve kahveyle başladığını biliyoruz, peki bu meşhur fransız lezzeti nereden geliyor?

En yaygın rivayete göre, kruvasan’ın tarihi bundan tam 334 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu’nun, 1683’teki II. Viyana kuşatmasına kadar gidiyor.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın komutasındaki Osmanlı ordusu şehri fethederek kuşatmayı başarıya ulaştırmak amacıyla bir gece yarısı tünel kazarak yer altından Viyana’nın iç kısmına geçmeye karar verir.
Tüm şehir halkı mışıl mışıl uyurken, fırıncılar ise ekmeklerini pişirmek üzere çoktan fırınların yolunu tutmuşlardır. Yer altından gelen gürültülerden kuşkulanan fırıncılar şehri koruyan askerlere haber verirler. Fırıncıların uyarısı sayesinde saldırı püskürtülür ve kuşatma bozgunla sonuçlanır.
Kuşatma Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın idam fermanının imzalanmasına sebep olurken kruvasanın doğuşuna da vesile olur.

Avusturya Arşidük’ü I. Leopold, şehrin kurtulmasını sağlayan fırıncılara birtakım imtiyazlar verir. Fırıncılar ise Arşidük’e minnet duygularını göstermek için Almanca Hörnchen, Türkçe “Küçük boynuz” anlamına gelen ve şeklini Osmanlı bayrağındaki hilalden alan ufak ekmekler üretirler.

Böylece kruvasan doğar. O zamandan beri Viyana’da “Kruvasan yemek bir Türk yemektir.” denir.

Peki kruvasan Fransa’ya nasıl ulaştı?

1770’de Viyana ziyareti sırasında kruvasanla tanışan Marie-Antoinette bu tatlıyı Paris’te saray çevresine takdim eder fakat pek ilgi görmez. Fransa’da ismi hilal anlamına gelen “croissant” olarak anılmaya başlar.

Fransız Devrimi öncesinde halka “Ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler.” diyen Marie-Antoinette de henüz Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’dan 110 yıl sonra, 1793’te kendi idam fermanını imzaladığından habersizdi.

İlk başlarda pek ilgi çekmeyen kruvasan, III. Napoléon’un eşi Eugénie de Montijo’nın çabasıyla moda olmaya başladı. Fakat artık bambaşka bir ürüne dönüşmüştür: yaprak inceliğinde hamur katmanlarından yapılmaya başlanır ve hızla tüm Fransa’ya yayılır.

Profiteroles – Profiterol

İlk kez Fransız Rönesans yazar ve düşünürü Rabelais’nin Pantagruel romanında kelime oyunu marifetiyle Fransızcaya kazandırdığı “profiterole” kelimesi bugün yediğimiz profiterolü temsil etmiyordu.

Bir pastane klasiği olarak içleri pastacı kremasıyla doldurulmuş çikolata soslu hamur toplarından oluşan profiterole Rabelais’nin eserinde bambaşka bir anlamda kullanılmıştı.

Fransızca “petit profit”, Türkçe ”küçük gelir” olarak niteleyebileceğimiz bu ifadeyi hizmetçilere verilen bahşiş gibi ödemeleri tasvir kullanırken kıvrak diliyle “petit profit” yerine “profiterole” haline getirivermiştir.

O dönemde profiterole kelimesi közde pişmiş hamur toplarını nitelemek için kullanılmaktaydı. Bundan tam üç asır sonra, 19. yüzyılda kralların aşçısı Antonin Carême, bu tarifi geliştirerek hamur toplarının içini kremayla doldurarak ve üzerine kakao sosu ekleyerek günümüzdeki profiterolü yarattı.